Dieta niskobiałkowa - co warto o niej wiedzieć?

O diecie niskobiałkowej słyszymy rzadko. Częściej spotykamy się z określeniem diety bogatobiałkowej, uwielbianej przez osoby odchudzające się i aktywne fizycznie. Tymczasem to właśnie niskobiałkową dietę może zalecić nam lekarz i dietetyk. Kiedy należy ją stosować? Czy należy dokładnie przestrzegać zaleceń? Jak dieta niskobiałkowa wpływa na nasze zdrowie?

Na czym polega dieta niskobiałkowa?

Dieta niskobiałkowa to taki model żywienia, w którym dokonuje się znacznych ograniczeń w spożyciu białka. W zależności od przyczyny choroby i wydolności narządów ilość tego makroskładnika w diecie może być ograniczana łagodnie np. do poziomu 0,8g/kg m.c. czy 0,6 g/kg m.c. Natomiast w skrajnych przypadkach, np. podczas tak zwanej diety ziemniaczanej, konsumpcja białka wynosi zaledwie 20 – 25 g białka na dzień.

Kiedy należy stosować dietę z ograniczoną podażą białka?

Dieta niskobiałkowa jest konieczna, gdy występują:

• zaburzenia przemian metabolicznych np. tyrozynemia, fenyloketonuria, hiperamonemia, zaburzenia przemiany aminokwasów rozgałęzionych, zaburzenia przemiany aminokwasów siarkowych - w tych jednostkach chorobowych, ogranicza się białko ogółem lub wyklucza/ogranicza tylko wybrane aminokwasy np. fenyloalaninę, tyrozynę czy leucynę;

• zaburzenia funkcjonowaniem narządów, takich jak wątroba czy nerki, gdzie niewydolność tych narządów upośledza przemianę białek i wymaga ograniczenia jego spożycia ilości - od 0,8 g/kg masy ciała (średnio 65 - 70 g/białka na dzień) do nawet 20g białka/dzień,

• schorzenia reumatoidalne, choroba Parkinsona i inne - w tych chorobach jadłospis o obniżonej podaży białka jest zalecany z uwagi na metody terapii, przyjmowane leki i wpływ białka na przebieg choroby.

Jak wygląda dieta niskobiałkowa?

Dieta niskobiałkowa to dieta, w której ograniczeniu poddaje się wszelkie produkty będące źródłem tego makroskładnika:

• produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak:

• mięso i przetwory mięsne,
• ryby i przetwory rybne,
• nabiał i przetwory mleczne,
• jaja i przetwory jajeczne,

• produkty zbożowe np. pszenne, jaglane itd.

• rośliny strączkowe np. fasola, groch, soja, soczewica,

• orzechy, nasiona, pestki.

Ograniczeniu podlegają także pozornie bezpieczne składniki, takie jak grzyby, słodycze na bazie nabiału i żelatyny czy przyprawy/gotowe sosy na bazie żelatyny i śmietany.

W zamian za białko zwiększa się udział innych makroskładników, takich jak węglowodany i tłuszcze. Zazwyczaj białko zastępowane jest większą ilością węglowodanów, stąd mile widziane w jadłospisie diety niskobiałkowej są:

• owoce - świeże i suszone,

• przetwory owocowe np. dżemy, lody, powidła,

• warzywa (niskobiałkowe),

• przetwory warzywne,

• ziemniaki,

• dania na bazie ziemniaków,

• ryż,

• produkty na bazie ryżu np. mąka ryżowa,

• masło i oleje roślinne,

• cukier, miód,

• herbata, napary ziołowe, woda,

• przyprawy ziołowe.

Zagrożenia wynikające z diety niskobiałkowej

Dieta niskobiałkowa, mimo iż gdy jest zalecana, jest niezbędnym elementem terapii, to nie jest łatwa w skomponowaniu. Po pierwszym zapoznaniu się z jej zasadami można mieć wrażenie, że większość spożywanych przez nas produktów jest zakazana. Nasze obawy są częściowo słuszne, ponieważ produkty ograniczane w diecie niskobiałkowej w znacznym stopniu wpływają na nasz stan odżywienia, a ich znaczne ograniczenie może doprowadzić do niedożywienia, a także niedoborów licznych składników odżywczych.

Stąd tak ważna jest konsultacja z lekarzem prowadzącym i dietetykiem (klinicznym). Tylko specjalista będzie w stanie odpowiednio skonstruować naszą dietę i dopasować odpowiednią suplementację. Tak niska podaż białka bardzo często wymaga suplementacji ekwiwalentami białka lub analogami aminokwasów.

Ponadto, aby uchronić się przed niedożywieniem, dieta jest zazwyczaj znacznie bardziej energetyczna, niż w przypadku zdrowych osób. Dieta niskobiałkowa powinna dostarczać około 35 kcal/kg należnej masy ciała/dobę (wyjątkiem są osoby otyłe), podczas gdy większości osobom zdrowym rekomenduje się około 25 kcal - 30 kcal/kg na dzień.

O czym należ pamiętać, stosując dietę niskobiałkową?

• Indywidualna podaż białka

Białko to jeden z niezbędnych składników odżywczych i nigdy nie powinien być całkowicie eliminowany z diety. Lekarz prowadzący, w zależności od jednostki chorobowej i stanu zdrowia, ustali odpowiednią ilość tego makroskładnika w diecie. Pamiętajmy, ograniczenie nie oznacza eliminacji i niewielkie ilości białka w diecie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.

• Suplementacja

Codzienna dieta w większości przypadków powinna być uzupełniona o odpowiednio dobraną suplementację. Zazwyczaj dotyczy ona ekwiwalentów białka lub specjalnych preparatów aminokwasowych. Czasami wskazana jest także suplementacja wybranych witamin np. witaminy D, witamin z grupy B czy składników mineralnych np. wapnia, czy cynku. O suplementacji zdecyduje twój lekarz prowadzący, a dodatkowo możesz także poradzić się sprawdzonego dietetyka klinicznego.

• Białko roślinne czy zwierzęce?

Stosując dietę niskobiałkową, warto pamiętać, że jeśli opieramy się na klasycznych produktach spożywczych, to w zdecydowanej większości, w niewielkiej ilości ważne jest spożycie białka zwierzęcego, które ma większą wartość biologiczną - jest efektywniej wykorzystywane przez nasz organizm. Wtedy taką dietę uzupełnić należy w inne niskobiałkowe produkty np. niskobiałkową mąkę czy pieczywo.

Natomiast jeśli w naszej diecie występują odpowiednie suplementy np. aminokwasowe, to w codziennym jadłospisie można postawić na produkty dostarczające białka roślinnego np. nasiona roślin strączkowych czy orzechy.

• Produkty niskobiałkowe

Codzienna dieta skomponowana z produktów wyłącznie niskobiałkowych może być niedoborowa, nudna i trudna. Stąd warto skorzystać z zamienników tradycyjnych produktów np. zamienników mleka krowiego, jajek czy mąki, o których wspomniano wyżej.

Podsumowując, dieta niskobiałkowa to często duże wyzwanie, ale także niezbędne i bardzo ważne narzędzie terapeutyczne. Skomponowana we współpracy z lekarzem i dietetykiem może stanowić pełnowartościowy i smaczny sposób żywienia, który wesprze stan zdrowia i funkcjonowanie narządów.

Bibliografia:

•        D. Włodarczyk. Dietoterapia. PZWL, 2015.

•        M. Jarosz i wsp. Podstawy naukowe żywienia w szpitalach. Instytut Żywności i Żywienia, 2001.

•        M. Grzmisławski i wsp. Żywienie człowieka zdrowego i chorego cz.2 Wydawnictwo Naukowe PWN 2012.

•        P. Dąbrowski i wsp. Żywienie w przewlekłej chorobie nerek. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2011;7:4:229-237.

* Wpis sponsorowany/Artykuł zewnętrzny